Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı Kaçakçılıkla Gayret Daire Başkanlığı’nca, dünyanın en büyük antik sanat yapıtı koleksiyoncularından Michael Steinhardt’ın Anadolu’ya ilişkin eserler bulundurduğuna dair ABD’de Manhattan Bölge Savcılığı ve İç Güvenlik İstihbarat Ünitesi ile irtibata geçildi. Steinhardt’ın mülküne yapılan baskın sonucu ele geçirilen yapıtların fotoğrafları Kaçaklıkla Çaba Daire Başkanlığı’na gönderildi. Türkiye, Bulgaristan, Yunanistan, İtalya, Lübnan, Ürdün, Mısır, İsrail, Suriye başta olmak üzere 11 ülkeye ilişkin 70 milyon dolar kıymetinde 180 kültür varlığı tespit edildi. El konulan tarihi yapıtların fotoğrafları üzerinden yapılan ayrıntılı incelemede, 14’ünün Anadolu kökenli olduğu saptandı.
14 ESER, 2022’NİN BİRİNCİ ÇEYREĞİNDE İADE EDİLECEK
1960 yıllardan günümüze tüm kaçak hafriyat kayıtları, kaçak kazıların raporlandığı araştırma raporları, bilimsel yayınlar, bakanlık temsilci raporları, kaçakçılardan elde edilerek bakanlık arşivlerine girmiş notlar, gazete haberleri, Emniyet Genel Müdürlüğü kayıtları, görgü şahitleri bilgileri incelendi. Bu incelemeler sonunda geyik tipi riton, altından elbise aparatları, ana tanrıça idolü, dağ keçisi figürini, kuş idolleri, Kilia idolü olmak üzere 14 kesim yapıtın Anadolu kökenli olduğu saptandı. 14 yapıtın, 2022 yılının birinci çeyreğinde Türkiye’ye iade edileceği belirtildi.
‘BİNDEN FAZLA KLASÖR İNCELEDİK’
Kaçakçılıkla Gayret Daire Lideri Zeynep Boz, Michael Steinhardt’ın mülkünde yapılan aramada tarihi eser kaçakçılığından bilinen birtakım isimlere ilişkin evrakların de ele geçirildiğini, yapıtların Anadolu’dan yasa dışı yollarla götürüldüğünü ispatladığını söyledi. Boz, operasyonun 2 yılı aşkın müddettir devam ettiğini belirterek, “Eserlerin Anadolu kökenli olduğunun tespitinin akabinde nereye ilişkin olduğunu saptamak için küçük bölgelere ayırdık, binden fazla klasörü inceledik. Yapıtların ilişkin oldukları bölgelerde 1960’tan günümüze kadar ortaya çıkmış kaçak hafriyat yahut kültür varlığı kaçakçılığına ait yargı kararlarını inceledik. Müzelerin arşivlerinden bu yapıtların benzerleri ortaya çıkarıldı. Kaçak hafriyatla yağmalanan bölgelerdeki yapıtların olduğunu tespit ettik. Bilgi, evrak, görgü şahitleri bulduk. Bunları Manhattan Savcılık Ofisi ile paylaştık. Soruşturma sırasında onlar da kendi buldukları dokümanları bizimle paylaştılar. Elde edilen kıymetli yapıtlardan geyik tipi riton, altından elbise aparatları, ana tanrıça idolü, dağ keçisi figürini, kuş idolleri, Kilia idolü olmak üzere 14 modül yapıtımız ele geçirildi” dedi.
‘ARTIK KÜLTÜR VARLIĞI SATIN ALMAYACAK’
Zeynep Boz, en küçük bir ipucu ile büyük sonuçlara ulaştıklarını söyleyerek, “Michael Steinhardt mahpus cezası almayacak; lakin sevindirici olan bir karar var. Steinhardt savcılıkla yaptığı mutabakatta, 180 yapıtın hakkından feragat ederek, hayatının geri kalanında kültür varlığı satın almayacağını beyan etti. Bu kabahatle uğraşta arz talep istikrarının talep ayağını zayıflatmak için epeyce değerli bir karar olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıyeten Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik İstihbarat Ünitesi, Michael Steinhardt’ın kanunlara muhalif bir formda eser topladığı ve 12 farklı cürüm ağıyla irtibatlı yapıtları koleksiyonunda bulundurduğunu ortaya konması kültür varlığı kaçakçılığı kabahatinin ciddiyetini ortaya koyuyor” diye konuştu.
‘TÜRKİYE’YE İADE EDİLMEYEN YILDIZ AVCISI DA STEİNHARDT’A AİT’
Michael Steinhardt’ın 2017’de Christie’s Müzayede Konutunda satışa sunduğu kamuoyunda ‘Yıldız Avcısı’ olarak bilinen Kilia tipi idol ile ilgili olarak dava açtıklarını, fakat kararın Türkiye’nin aleyhine çıktığını anımsatan Boz, “Steinhardt, mülkiyet davasını Türkiye tarafından ortaya konan kanıtlara karşın kazanmıştı. Mahkeme karar münasebetinde Steinhardt’ın yapıtı metropolitan müzesinde sergilendiğini ve Türkiye’nin eser teşhirdeyken haberdar olması gerekirken aksiyon almadığını belirtti. Türkiye bu kararı temyize götürdü ve 2022 yılının birinci yarısında temyiz mahkemesinin karar vermesi bekleniyor. Steinhardt’ın bu uygulaması Türkiye üzere köken ülkeleri güç durumda bırakıyor. Aslında yasa dışı olan bu yapıtların Metropolitan Müzesi üzere dünyaca ünlü bir kültür kurumunda sergilenmesi piyasada sirkülasyonlarını adeta legalleştirmek için kullanılıyor. Yasa dışı yapıtların fiyatlarını arttırıyor, ayrıyeten kamuya açık bu sergilemeler sayesinde, daha sonraki vakitlerde yapıtın iadesi için köken ülkelerce açılan davalarda vakit aşımı üzere sebeplerle hukuksal pürüzler ortaya çıkıyor” tabirini kullandı. 
‘BİTMEK BİLMEZ İŞTAHLA ESER TOPLAMAYA DEVAM EDİYOR’
Öte yandan, Manhattan Bölge Savcılığı internet sitesinde yaptığı açıklamada, Kaçakçılıkla Çaba Daire Lideri Zeynep Boz’un da ortalarında bulunduğu yetkililere teşekkür etti. Boz, savcılığın yaptığı açıklamaya ait, “Manhattan Savcılığından yapılan açıklamada Steinhardt’ın uzun yıllardır bitmek bilmez bir iştahla ve hareketlerinin kanuna uygun olup olmadığına hiç dikkat etmeksizin, köken ülkelerin kültür varlıklarına ziyan vermek değerine eser toplamaya devam ettiğine atıfta bulunuluyor. Yapıtlarına yenilerini katma isteğinin de ne coğrafik ne ahlaki hiçbir hudut tanımadığı ve Steinhardt’ın tarihi eser kaçakçıları, kabahat işverenleri, kara para aklayanlar ve mezar hırsızlarına güvenerek koleksiyonunu genişletmeye devam ettiği vurgulanıyor” tabirlerini kullandı.
‘HAPİS CEZASI YAPTIRIMI VAR’
Zeynep Boz, milletlerarası müzelere de davette bulunarak, “Bakanlık olarak tüm müzeleri, kökeni şaibeli yapıtları koleksiyonculardan ödünç alıp yasa dışı yapıtların aklanmalarına alet olmak yerine, köken ülkelerle stant mutabakatları yapmaya davet ediyoruz. Kaçak hafriyatlar hem bilimsel dataları silerken hem de 2 yıldan 5 yıla mahpus cezası gerektiriyor. Bir kültür varlığını bildirimsiz olarak bulundurmak yeniden 2 yıldan 5 yıla kadar mahpus cezası ile 5 bin güne kadar isimli para cezası gerektirirken, yurt dışına kültür varlığı çıkarılması 5 ile 12 yıl ağır mahpus cezası ile yaptırıma bağlanmış durumda” tabirlerini kullandı.
Haber7
