Son dakika haberi: Hürriyet Gazetesi Muharriri Abdülkadir Selvi, yeni anayasa çalışmalarını, taslağı hazırlayan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunan Yeni Anayasa Bilim Konseyi Lideri Prof. Dr. Yavuz Atar’a sordu. 

Hazırlıklara nazaran, vatandaş kanun teklifi verebilecek. Meclis, bakanları misyondan alabilecek. Soru önergelerine kelamlı karşılık devri başlayacak. Abdülkadir Selvi’nin bugünkü yazısı şöyle: 

Parlamenter sisteme dönüşü savunan muhalefet, “iyileştirilmiş” ya da “güçlendirilmiş” parlamenter sistemi temel alan anayasa hazırlıyor. Kimi çevreler misal yaklaşımı AK Parti’nin yeni anayasa çalışmaları için gösteriyor. AK Parti’nin, kamuoyunun karşısına “iyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” teklifiyle çıkmaya hazırlandığını argüman ediyor.

Baştan belirteyim ki, bu hakikat değil. Bu yüzden yeni anayasayı gerçek bir yerde ve gerçek bilgiler ışığında tartışmamız çok değerli hale geldi.

SİSTEMİN İSMİ

Bu yüzden basında yer alan “iyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” argümanlarını Yeni Anayasa Taslağı’nı hazırlayan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunan Yeni Anayasa Bilim Kurulu’nun Lideri Prof. Yavuz Atar’a sordum.

Yeni Anayasa Taslağı’nda “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” mi var?

“Yeni Anayasa’da hükümet sisteminin ismi açıkça “başkanlık sistemi” olarak düzenleniyor. “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı, uygunlaştırılmış başkanlık yahut uygunlaştırılmış parlamenter sistem” üzere isimlendirme ve nitelendirmeler literatürde yer almıyor, ayrıyeten bilimsel olarak da yanlıştır. AK Parti Anayasa Taslağı çalışmasının “Bilim Kurulu” ve “siyasi heyet müzakereleri” evrelerinde hiçbir halde bu türlü bir nitelendirme yapılmamıştır. Başkanlık sisteminin bu türlü yanlış bir isim altında kamuoyuna sunulması da düşünülmemektedir. Basında yer alan bu minvaldeki açıklama ve yorumlar dayanaksızdır.

İSTİKRAR DENETLEME

İstikrar ve Denetleme sistemi nasıl kuruluyor? Türk Başkanlık Sistemi’nin temel ideolojisi nedir?

Yeni Anayasa Taslağı’nda yasama, yürütme ve yargı organları ve işlevleri bakımından “denge ve denetleme sistemi” tekrar kurgulanıyor. Daha gerçek halde Türk Tipi Başkanlık Sistemi olarak isimlendirilebilecek bu modelin temel ideolojisi yasama, yürütme ve yargının meselesiz olarak işleyebilmesi ve önemli çatışma ve tıkanmaların ortaya çıkmasının engellenmesidir. Bununla birlikte, Yeni Anayasa Taslağı’nda istikrar ve kontrol sistemlerinde Meclis’i güçlendiren ve sistemdeki tartısını arttıran bir yaklaşım benimsenmiştir.

GÜVENOYU VAR MI?

Kimi bakanlıklar için güvenoyu sistemi mi getirilecek. Örneğin Ulusal Savunma, Dışişleri, İçişleri ve Adalet bakanlarının atamasında Meclis mi yetkili olacak?

 Yeni düzenlemede, parlamenter sistemlerin bir ögesi olan “güvenoyu” sistemi yer almıyor. Zira başkanlık sisteminde “başkan” direkt halk tarafından seçilmekte ve itimadı halktan almaktadır. Halkın seçtiği bir organ, diğer bir organdan güvenoyu almaz. Bununla birlikte, liderin atadığı lider yardımcıları ve bakanların, muhakkak kaideler çerçevesinde Meclis tarafından misyondan alınabilmesinin yolu açılıyor. Böylelikle lider yardımcıları ve bakanlar hem lidere, hem de bir manada Meclis’e karşı da sorumlu olacaklardır. Bu düzenleme açıkça Meclis’i güçlendirici niteliktedir. Kimi başkanlık sistemlerinde bakanların Lider tarafından atanmasından sonra parlamentonun onayı aranmaktadır, kimilerinde ise parlamentolara bakanları vazifeden alma yetkisi verilebilmektedir. AK Parti Yeni Anayasa Taslağı’nda bu ikinci model benimsenmiştir. Bu uygulama kelamı edilen bakanlıklarla hudutlu olmayıp, lider yardımcıları ve bakanların tümü için geçerli olacaktır. Sonuç olarak lider yardımcıları ve bakanlar yeniden lider tarafından atanacak, lakin yeni sistemde Meclis bunları misyondan alabilecektir.

MECLİS, BAKANLARI VAZİFEDEN ALABİLECEK

Bakanlar ve lider yardımcıları kaç milletvekilinin oyuyla misyondan alınabilecek?

Lider yardımcıları ve bakanların vazifeden alınabilmesi için Mecliste salt çoğunlukla önerge verilebilecek, lakin bu önergelerin kabulü için beşte üç oy çoğunluğu aranacaktır.

KELAMLI SORU GERİ GELİYOR

Bakanlar muhakkak günlerde Meclis’te milletvekillerinin sorusunu kelamlı olarak yanıtlayacak mı?

Yeni sistemde mevcuttaki yazılı soruya ilaveten kelamlı soru sistemi de kabul ediliyor. Cumhurbaşkanlığı sisteminin 3 yıllık uygulamasında eski parlamenter sistem alışkanlıklarının da tesiriyle, milletvekilleri ile bakanların daha ağır bir temas içinde bulunması bir muhtaçlık olarak lisana getirilmektedir. Bu beklenti göz önünde tutularak Meclis ile bakanlıklar ortasındaki münasebetlerin güçlendirilmesi ve Meclisin yürütmeyi denetleme kapasitesinin artırılması hedefiyle bakanların Meclis’e giderek soruları kelamlı olarak cevaplandırmasına imkân tanınmaktadır.

CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI

Cumhurbaşkanı yardımcılarından biri atanacak oburu ise milletvekilleri ortasından seçilecek deniliyor. Gerçek mu?

Taslakta lider yardımcılarıyla ilgili olarak mevcut Anayasa’daki düzenleme temel alınmış olup bir değişiklik kelam konusu değildir.

ANAYASA MAHKEMESİ’NE ÜYE SEÇİMİ

Anayasa Mahkemesi’ne üye seçiminde Meclis’e tartı veriliyor mu?

Yeni düzenlemede Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçiminde AK Parti’nin 2012 Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu fakat 2017 değişikliğinde pakette yer almadığı için gerçekleşmeyen model temel alınıyor. Buna nazaran AYM üyelerinin Meclis’e yük verecek formda, Meclis ve lider tarafından seçilmesi ve atanması öngörülüyor.

CUMHURİYET’İN TEMEL NİTELİKLERİ

Anayasa’da Cumhuriyet’in nitelikleri motamot korunuyor mu?

 Cumhuriyet’in, yani devletin nitelikleri korunuyor. Ayrıyeten “adalet” prensibinin de devletin temel niteliklerine eklenmesi, kuvvetler ayrılığı prensibine anayasa metninde yer verilmesi düşünülüyor.

ANAYASA’NIN BAŞLANGIÇ KISMI DEĞİŞİYOR

Anayasa’nın başlangıç kısmında 12 Eylül darbesini yasallaştıran kısım değişiyor mu? Ulusal irade vurgusu olacak mı?

Başlangıç tümüyle tekrar yazıldı, darbeleri legalleştiren eski metinler yerine, ulusal irade, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve milletin müşterek bedellerine vurgu yapılıyor. Anayasayı kabul ve ilan eden iradenin “Türk Milleti” olduğu bilhassa belirtiliyor.

VATANDAŞLAR KANUN TEKLİFİ VEREBİLECEK

Vatandaşlar belirli sayıda imzayı topladığı taktirde Meclise kanun teklifi sunabilecek mi?

Yeni Anayasa Taslağı’nda vatandaşların (seçmenlerin) belirli sayıda imzayla hem kanun hem de anayasa değişikliği teklifi verebilmesi öngörülüyor.

ANTİDEMOKRATİK SINIRLAMALAR KALDIRILIYOR

Yeni Anayasa nasıl bir perspektife nazaran hazırlanıyor?

Yeni Anayasa Taslağı, gerçek anayasacılığın gereği olarak hürriyet odaklı bir ideoloji üzerine inşa edilmiştir. Bu nedenle temel hak ve hürriyetlere ait düzenlemeler hürriyetin asıl, sınırlama ve müdahalenin istisna olduğu anlayışına dayandırılmıştır. Taslakta temel hak ve hürriyetler kozmik standartlar ve memleketler arası kontratlardaki kriterler ile uyumlu olarak yine düzenlenmekte; mevcut Anayasa’daki antidemokratik sınırlamalar kaldırılmaktadır.

120-130 HUSUS ORTASINDA

Kaç kısım ve kaç unsurdan ibaret olacak? Son formunun ne vakit verilmesi planlanıyor?

Yeni Anayasa Taslağı’nın kesin değerlendirmeye nazaran 120-130 unsur ortasında olması bekleniyor. Süreç Cumhurbaşkanı’nın, siyasetin planlamasına nazaran yürüyecek.

İZLENİM

Yeni anayasa değerli yenilikler getiriyor. Alışılmış kıymetli olan onu gerçek bir yerde ve gerçek bilgiler ışığında tartışabilmekte.

Haber7