Meclis’in “Dijital, Sanal ve Kripto Para Sistemleri” raporunda başka ülkelerin kripto paradan aldıkları vergiler de mevzu edildi. Raporda, bu enstrümanın vergiye dahil olmasıyla hükümetlerin yaklaşımlarının olumluya döneceği üzerinde duruldu.

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın hazırladığı, “Dijital, Sanal ve Kripto Para Sistemleri” raporunda dünyada ve Türkiye’de Bitcoin başta olmak üzere kripto paraların statüsü ve yasal düzenleme teşebbüsleri de ele alındı.

Vergi ihtimali gündemde 
Raporda, “Bitcoin’in vergiye tabi olabilme ihtimali, hükümetlerin Bitcoin’e olan yaklaşımlarını müspet biçimde etkilemektedir” tespiti yapılırken, Brezilya, Kanada, Finlandiya, Bulgaristan ve Danimarka’nın vergi düzenlemesini hayata geçirdiği anlatıldı. Singapur’un ise bir adım daha ileri giderek kripto para alışverişlerinden katma paha vergisi dahi aldığı kaydedildi.Türkiye’de ise kripto paraların ödeme aracı olarak kullanılamayacağına değinilen raporda, BDDK ve Merkez Bankası’nın bu istikametteki açıklamalarına yer verilerek, 30 Nisan 2021’de yürürlüğe girecek, “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmeliğe” vurgu yapıldı. Raporda, kimi ülkelerin kripto paralarına ait yasal düzenleme teşebbüsleri şöyle özetlendi:

ALMANYA: Alman Federal Mali Denetleme Kurumu (BaFin) kararları ve Alman Bankacılık Kanunu, kripto paraları kapsıyor ve bağlıyor. Almanya’da kripto paralar özel alım satım borsalarında özel ödeme aracı fonksiyonuna sahip paha üniteleri olarak yahut çok taraflı alım satım süreçlerinde özel hukukun yasal mutabakatlarına dayanarak ödeme aracı olarak kullanılan para üniteleri olarak kabul edilmiş.

ABD: Kripto para üniteleri federal ve eyalet hükümetlerinin ilgi odağı. Federal hükümet içerisinde yapılan düzenlemelerin birden fazla ABD Menkul Değerler ve Borsa Komitesi, Emtia Vadeli Süreçler Kurulu, Federal Ticaret Komitesi, Hazine Bakanlığı ve Mali Cürümleri Uygulama Ağı tarafından yapılmakta.

Bununla birlikte, birçok eyalet, kripto para ünitelerini ve blok-zincir teknolojisini etkileyen maddeleri önerdi ve/veya onayladı. Kimi eyaletler, mahallî ekonomileri teşvik etmek ve kamu hizmetlerini iyileştirmek için teknolojiye yatırım yapmayı amaçlıyor.

Öte yandan, Kaliforniya ve New Mexico üzere eyaletlerdeki makamlar ise kripto para yatırımları süreçleri konusunda ihtarlar yayınladı. New York eyaleti de genel olarak kısıtlayıcı olarak kabul edilen maddeleri kabul etti.

ARJANTİN: Kripto paralar merkezi bir para otoritesi tarafından çıkarılmadığından, Arjantin’de yasal para ünitesi olarak değerlendirilmiyor.

BELÇİKA: Belçika’da Bitcoin ile ilgili spesifik bir kanun ya da düzenleme bulunmamakta. Lakin, Belçika Maliye Bakanı, Bitcoin sisteminin para aklama ve öbür yasa dışı faaliyetler için potansiyel bir araç olarak görünmesine karşın, gelişen teknolojiye ayak uydurulmasının gerekliliğini belirtti.

İNGİLTERE: Yasal olarak düzenlenmese de İngiltere Gelir ve Gümrük Yönetimi, kripto paraları ‘tek emelli işlemler’ olarak sınıflandırdı ve bunların satışının yahut alışının yüzde 10-20 ortasında bir vergi oranı ile vergilendirileceğini bildirdi. Lakin özel bir düzenleme şimdi yapılmadı.

ÇİN: 3 Aralık 2013’te Çin Merkez Bankası ve öbür dört merkezi hükümet bakanlığı ve komitesi ortaklaşa Kripto Paraların Riskine Karşı Tedbirler Bildirisi’ni yayınladı.

Bu bildiri, Bitcoin’i özel bir ‘sanal meta’ olarak tanımlamış, Bitcoin’in bir para ünitesi olmadığını ve piyasada bir para ünitesi olarak dolaştırılmaması, kullanılmaması gerektiğini belirtti.

DANİMARKA: Danimarka nakit kullanımını kaldırmak ve dijital para ünitesine geçmek isteyen ülkeler ortasında. Kendi merkez bankasından büsbütün vazgeçmeden, Bitcoin ve prestiji dijital parasını birlikte kullanmayı planlamakta. Danimarka Merkez Bankası, Bitcoin’in para olmadığını, bu sebeple regüle etmeyeceklerini açıkladı.

FRANSA: Fransa’da Bitcoin sistemi ile ilgili özel bir kanun yahut düzenleme bulunmamakta. Fransa Merkez Bankası sanal para ünitelerinin tehlikelerine ait bir rapor yayımladı.

Bu raporda, Bitcoin’in Fransız maddelerine nazaran gerçek bir para ünitesi yahut ödeme aracı olarak değerlendirilemediği ve para aklama ve başka yasa dışı faaliyetlerin yanı sıra spekülasyon için bir araç olarak görüldüğü söz edildi.

SİNGAPUR: Aralık 2013’te Singapur Para Otoritesi, işletmelerin kripto paraların mal ve hizmet alım satımında para üzere kullanılabilecek bir olgu olarak kullanımı konusuna müdahale etmeme kararı aldığını bildirdi. Ülkede Bitcoin alım, satım ve takası ile ilgili vergi teklifleri sunuldu.

GÜNEY KORE: Güney Kore’de Bitcoin sisteminin kullanımını düzenleyen bir kanun yok. Bununla birlikte, Kore Bankası Lideri Bitcoin’in gelecekte düzenlenmesini tavsiye etti ve ülkede Bitcoin bir ödeme metodu olarak kabul edildi. Güney Kore, Bitcoin konferanslarına da mesken sahipliği yapmaktadır.

Türkiye’deki düzenlemeler 
Raporda, Bitcoin’le ilgili Türkiye’de birinci açıklamanın 25 Kasım 2013’te BDDK tarafından yapıldığı, nezaret ve kontrolünün mümkün olmadığı tespiti aktarıldı.16 Nisan 2021’de Merkez Bankası’nın duyurusuna yer verilen raporda, devletin halinin “kripto varlıkların rastgele bir düzenleme ve kontrol sistemine tabi olmaması, merkezi bir muhatabının bulunmaması, piyasa kıymetlerinin çok oynaklık göstermesi, anonim yapıları nedeniyle yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi, cüzdanların çalınabilmesi yahut sahiplerinin bilgileri dışında yöntemsiz olarak kullanılabilmesi ile süreçlerin geri dönülemez nitelikte olması üzere nedenlerle ilgili taraflar açısından kıymetli riskler barındırmaktadır” halinde olduğu anlatıldı.

Raporda, kripto paraların ödeme aracı olamayacağını düzenleyen, “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin” 30 Nisan 2021’de yürürlüğe gireceği anımsatıldı.

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın hazırladığı raporda kripto paraların, yüksek oynaklık nedeniyle muteber ödeme aracı olmadığı, yatırım ve spekülasyonda ise avantajlarının bulunduğu değerlendirildi.

Raporda, dezavantajları ve riskleri değerlendirildiğinde, birçok kripto paranın yüksek oynaklık sebebiyle emniyetli bir ödeme aracından daha fazla yatırım ya da spekülasyon aracı olarak kullanıldığı tespiti yapıldı.

Raporda, her geçen gün yeni kripto para ünitelerinin ortaya çıktığı belirtilerek, avantajlar şöyle anlatıldı: 7/24 SÜREÇ YAPILABİLİYOR: Onay ve uzlaşma süreçlerinin uzunluğu kripto para üniteleri ortasında farklılık göstermekle birlikte genelde merkezi olmayan kripto para üniteleri için bir saatten az, merkezi kripto para üniteleri için ise anlık olarak gerçekleşmektedir.

ŞAHSÎ BİLGİLERİ AÇIKLAMA MECBURİLİĞİ YOK: Kripto para platformlarının anonim olması kripto parayı yalnızca yasa dışı işler için kullanan şahıslar açısından değil, süreçler esnasında şahsî bilgilerini kapalı tutmak isteyen kullanıcılar açısından da faydalı olmaktadır. Borçlunun ödeme yapmak istediği bireye kimlik bilgilerini açıklama mecburiliği yoktur.

DÜŞÜK MALİYET: Kullanıcılar dijital platformların üzerinde kripto para bulundurdukları vakit hesap işletim fiyatı ödemek zorunda değildir. Yani süreçleri yapabilmek için kullanıcıların tek yapması gereken sanal bir cüzdana sahip olmaktır.

Hiçbir ödeme hizmeti sağlayıcısı bulunmadığından, çoklukla hizmetler için ödenecek bir fiyat yoktur ya da son derece cüzidir. Kripto para kullanıldığında, başka para ünitelerinin tersine, döviz kuru masrafı üzere bir masraf da bulunmamaktadır.

Dezavantajlar neler? 
KAMU OTORİTELERİNİN KISITLI MÜDAHALESİ: Kripto para ünitelerinin türel statüsü makul değildir ve buna ait bir denetleme ve düzenleme yapılmasına ait çalışmalar çok yeni.Bu nedenle kullanıcılar, kusur olması durumunda paranın geri alınabilmesi ve garanti kapsamındaki düzenlemelerden faydalanamamaktadırlar. Kamu otoritelerinin piyasaya müdahale etme imkânlarının kısıtlı olması, kripto para ünitelerinin yaygın olarak kullanılmasını etkileyen sebeplerden biri olarak kıymetlendirilmektedir.

ŞEFFAFLIK SORUNU: Bitcoin üzere makul kripto paralar için bile kimi durumlarda bilgi edinme imkanının kısıtlı olması ve şeffaflığa ait bir düzenleme bulunmaması, kripto para ünitelerine karşı bireylerin daha ihtiyatlı olmasına sebep olmaktadır. Şeffaflığın olmaması dolandırıcılık riskinin de artmasına sebep olmaktadır.

YASAL RİSKLER: Kripto paraların yasal statüsünün belli olmamasının kimi sonuçları bulunmakta. Örneğin, bir borç ilgisinde alıcı taraf ve borçlu ortasında kripto para ile ödeme yapılacağı konusunda anlaşmış olmaları dışında, kripto paranın genel olarak toplumda kabul edilmesini sağlayacak bir araç olmadığı gözlemlenmektedir.

Kripto para ile süreç yapan ticari işletmelerin kripto paraları bir ticari alakada tekrar kullanabilmelerinin de garanti altında olmadığı görülmektedir. Kurulmuş, açık, şeffaf ve uygulanabilir bir yasal temele sahip olmak, ödeme, takas ve uzlaştırma düzenlemelerinin temel ögesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sürdürülebilirlik: Süreklilik sorunu vardır. Kullanıcılar, kripto para süreçlerindeki ani ve beklenmedik bir kesintiyle birlikte ellerinde pahası olmayan bir ‘şeyle’ baş başa kalma riski ile karşı karşıyadır. Kripto para ünitesi herkes tarafından kabul edilmiş bir ödeme aracı değildir.

OYNAKLIK (VOLATİLİTE): Kripto paralar, sağlam ve dengeli bağımsız standartlara tabi olmadığından, dünya çapındaki borsalarda alım, satım, piyasa faaliyeti, piyasa imali, uzlaştırma ve takas üzere süreçlerde sistemli olarak kullanılamamaktadır.

Bitcoin’in kıymeti bazen tek bir gün içinde yüzde 40’tan fazla artmış yahut azalmıştır. Bu oynaklık ise ellerindeki kripto parayı nakde çevirmek isteyecek ya da kripto paralarla mal ya da hizmet almak isteyecek kullanıcılar açısından büyük bir sorun olarak kabul edilmektedir.

Haber7