Geçtiğimiz hafta Orta Amerika ülkelerinden El Salvador Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak ilan eden birinci ülke oldu. Bitcoin’in resmi para ünitesi olmasına ait yasa teklifi Kongre’de 84 oyun 62’sinin onayıyla kabul edildi. 9 Haziran 2021’de kabul edilen yasa 90 gün içinde yürürlüğe girecek.
El Salvador Devlet Lideri Nayib Bukele Miami’de yapılan Bitcoin Konferansı’na görüntü aracılığıyla katılmış ve bu hususta açıklamalarda bulunmuştu. Bukele’ye nazaran Bitcoin’in yasal ödeme aracı olmasıyla birlikte istihdam ve insanların mali sisteme erişebilirliği artacak ve iktisadi faaliyetin kayıt altına alınması iyileşecektir. Çünkü El Salvador nüfusunun yüzde 70’inin banka hesabı olmadığı belirtilmektedir.
BBC News ve DW’nin haberine nazaran iki milyonun üzerinde El Salvador vatandaşı yurt dışında yaşamakta (çok büyük bir kısmı Amerika Birleşik Devletleri’nde olmak üzere), yurt dışından her yıl ortalama 4-6 milyar Amerikan Doları El Salvador’a gönderilmekte ve El Salvador iktisadının yüzde 20’si ülkeye gönderilen paralara dayanmaktadır.
Bitcoin’in teknik dokümanında (Whitepaper) da belirtildiği üzere Bitcoin ağı kullanıcıdan kullanıcıya bir elektronik ödeme sistemi sunmaktadır. Bitcoin kullanılarak 7/24 dünyanın rastgele bir yerinden rastgele bir yerine kıymet transferi yapılabilmektedir. Şu an için Bitcoin büyük ölçekli transferler/ödemeler için daha uygundur ve düşük fiyatlarla bu transferlerin yapılabilmesi mümkündür. Bukele’nin de vurguladığı üzere yurt dışında yaşayan El Salvador vatandaşları Bitcoin kullanarak El Salvador’a sınırlamalara takılmadan daha esnek ve uygun fiyatlarla para gönderebilecektir.
Burada çabucak belirtelim ki bu gelişmeler başka ülkeler bakımından kimi sıkıntıları beraberinde getirebilir. Bilhassa bu sorun El Salvador vatandaşlarının ağır yaşadığı Amerika Birleşik Devletleri’ni yakından ilgilendirmektedir. Zira Bitcoin kullanılarak rastgele bir limit sınırlamasına takılmadan ülkeden para çıkışı mümkün olabilmektedir. ABD de bu bahse ait bir tepkide bulunacaktır.
Bitcoin, Amerikan Doları ile birlikte El Salvador’un resmi para ünitesi olacaktır. Bu hukuken şu manaya gelir: Bitcoin ülke parası olarak kıymetlendirilir. Artık ülkede ödemelerde resmi para ünitesi olarak Bitcoin kabul edilmek durumundadır. Vergiler de artık Bitcoin ile ödenebilecektir. Bukele yapmış olduğu bir açıklamada, mal ya da hizmet satışı karşılığında kabul edilmek durumunda olan Bitcoinlerin kelam konusu satışın kıymetinden devlet tarafından Amerikan Doları’na çevrilebileceğini (otomatik dönüştürülebilirlik) belirtmiştir. Bunun için de birinci etapta 150 milyon dolarlık bir fon oluşturulacağı planlanmaktadır. Elbette şahıslar piyasa içinde de bu süreci yapabileceklerdir.
El Salvador’da yasanın yürürlüğe girmesine dair 90 günlük müddette Bitcoin’in sisteme entegresine ait önemli bir dönüşüm yaşanacaktır.
El Salvador’daki Öbür Gelişmeler
Öte yandan El Salvador’a 3 Bitcoin’lik yatırım yapan bireylere oturma ve yaşama hakkı verilecektir.
Bitcoin sermaye karı vergisinden muaf tutulacaktır.
Bitcoin üretimini sağlayan madencilik faaliyeti niteliği gereği çok önemli güç harcamaktadır. Bu da Bitcoin’in etrafa olumsuz tesiri başlığı altında daima tartışılan bir mevzu olmuştur. El Salvador bu bahiste da bir adım atmaktadır. Ülkedeki volkanlardan üretilen jeotermal gücün Bitcoin madenciliği için kullanılması ve bunun için de Bitcoin madenciliği merkezinin kurulması planlanmaktadır. Bu sayede pak ve yenilebilir güçle Bitcoin üretiminin gerçekleştirileceği söz edilmektedir.
Pekala Neden Bitcoin?
El Salvador’un Bitcoin tercihinde Bitcoin’in dünya genelindeki popüleritesi bir etken olmuş olabilir. Çünkü bu tercih ile birlikte daha ağır bir ilgi ülkeye çekilebilir. Bitcoin toplumunun geniş ve güçlü yapısı ülkeyi yatırım ve turizm bakımından da öne taşıyabilir.
Bitcoin’in dünya genelinde yaygın kullanımı ve dünyanın birden fazla yerinde basitçe alınıp satılması dikkate alınmış olabilir.
Tekrar Bitcoin’in sonlu sayıda olması ve para siyaseti nedeniyle paha saklama potansiyelinin fazla olması bu bahiste birinci adım atan ülke olarak El Salvador’a çıkar getirebilir.
Öbür yandan Bitcoin ağı çok kısa birkaç kesinti dışında 2009 yılından bu yana kesintisiz 7/24 işlemektedir. Bitcoin ağının epey inançlı olduğu söylenebilir.
Stabil olmayan kripto para olarak Bitcoin’de de bedel dalgalanmaları yaşansa da piyasa kapitalinin büyüklüğü nedeniyle kur oynaklığının her geçen gün daha az olabileceği düşünülmüş olabilir.
Nihayetinde öbür bir kripto parayı kullanmak ya da kendi dijital paralarına ait uğraş vermek yerine Bitcoin’i tercih etmişlerdir.
Gelişmenin Türk Hukuku Bakımından Kıymetlendirilmesi
O hâlde esasen El Salvador’un Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak benimsemesi Bitcoin’in yabancı para ünitesi olarak kıymetlendirilmesine yol açardı. Lakin bu gelişme Bitcoin’i üstte belirtilen Yönetmelik kapsamından çıkarmaz. Münasebetiyle Yönetmelik uyarınca Bitcoin prestiji para ve ödeme aracı/değişim aracı olarak bedellendirilemez.
Merkez Bankalarının Rezerv Olarak Bitcoin/Kripto Para Tutmaları Fikri
Merkez bankalarının Bitcoin rezerv etmeleri fikri Bitcoin maksimalisti Saifedean Ammous’un “Bitcoin Standardı” kitabında ileri sürülmektedir. Bu görüşün ardında temelde Bitcoin’in devletler tarafından benimsenmesi ve böylelikle kalıcı olması, büyük ölçüde sermayenin Bitcoin’e aktarılması ve domino tesiriyle bedelinin yükselmesi fikirleri yatmaktadır. Bu yazı dizisinin “Kripto Paralar Emeği mi Korur Yoksa Güçlü Sermayeyi mi?” başlık ikinci kısmında sermayenin istikamet verdiği ve manipülasyona açık stabil olmayan kripto para işleyişinden bahsetmiştim. İşte bu durum göz önünde bulundurulduğunda üstte belirtilen fikrin büyük devletler için makul (belki bir devir için) görülebileceği söylenebilir. Bu sayede bunlar tüm dünyanın emeğini sömürebilirler. Lakin başka ülkeler için bu fikir, ülke parasıyla kumar oynanmasından ve ülkenin ekonomik özgürlüğünün ipotek altına aldırılmasından öte bir şey değildir. Çünkü kripto para işleyişi bu ülkelere iktisadi atakların yöneltilmesini kolaylaştırmaktadır.
M. Fatih Cengil
Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Ticaret Hukuku Anabilim Kısmı
[email protected]
Haber7
