Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, ekim ayında üretici ve market ortasındaki fiyat değişimlerini kıymetlendirdi. Bayraktar, ekim ayında üretici ile market ortasındaki farkın 4 buçuk kata yaklaştığını vurguladı.
“EKİM AYINDA ÜRETİCİ İLE MARKET ORTASINDAKİ FİYAT FARKI 4 BUÇUK KATA YAKLAŞTI”
Ekim ayında üretici ve market ortasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 342,11 ile kuru soğanda yaşandığına dikkati çeken Bayraktar, fiyat farkının limonda yüzde 334,40, elmada yüzde 272,57, yeşil fasulyede yüzde 267,71, marulda 237,77 olduğunu bildirdi.
Kuru soğanda 4,4 kat, limonda 4,3, elmada ve yeşil fasulyede 3,7, marulda 3,4 kat fazlaya tüketiciye satıldığını vurgulayan Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Üreticide 57 kuruş olan kuru soğan 2 lira 52 kuruşa, 1 lira 25 kuruş olan limon 5 lira 43 kuruşa, 1 lira 75 kuruş olan elma 6 lira 52 kuruşa, 3 lira 50 kuruş olan yeşil fasulye 12 lira 87 kuruşa, 1 lira 88 kuruş olan marul 6 lira 35 kuruşa markette satılmaktadır.
Ekim ayında markette 30, üreticide 15 eserde fiyat artışı, markette 8, üreticide 13 eserde fiyat düşüşü oldu. Üreticide 2 eserde fiyat değişmedi.
Ekim ayında fiyatı en fazla artan eser markette patates, üreticide kuru kayısı, fiyatı en fazla düşen eser ise markette ve üreticide limon oldu.”
“MARKETTE EN FAZLA FİYAT ARTIŞI PATATESTE, EN FAZLA FİYAT DÜŞÜŞÜ İSE LİMONDA GÖRÜLDÜ”
Ekim ayında markette fiyatı değişmeyen eser olmamakla birlikte, market fiyatında en fazla artışın yüzde 34,71 ile patateste görüldüğünü bildiren Bayraktar, şunları kaydetti:
“Patatesteki fiyat artışını yüzde 27,23 ile havuç, 27,00 ile marul (adet), yüzde 26,97 ile ıspanak, yüzde 21,09 ile sivri biber, yüzde 19,64 ile yeşil mercimek, yüzde 19,57 ile kırmızı mercimek, yüzde 19,51 ile domates, yüzde 16,95 ile zeytinyağı, yüzde16,14 ile kuru incir, yüzde 15,69 ile kabak, yüzde15,07 ile kuru soğan, yüzde 13,60 ile toz şeker, yüzde 12,13 ile pirinç, yüzde 10,24 ile nohut takip etti.
Markette en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 26,82 ile limonda görüldü. Limondaki fiyat düşüşünü yüzde 8,95 ile antepfıstığı, yüzde 7,21 ile yeşil soğan, yüzde 6,46 ile elma, yüzde 5,52 ile fındık (iç), yüzde 1,46 ile kuru üzüm, yüzde 1,45 ile mısırözü yağı ve yüzde 0,70 ile kuru kayısı izledi.”
“ÜRETİCİDE EN FAZLA FİYAT DÜŞÜŞÜ LİMONDA, EN FAZLA FİYAT ARTIŞI İSE KURU KAYISI OLDU”
Ekim ayında üreticide kuru incir ve fındık içi fiyatında bir değişim meydana gelmezken, yüzde 44,44 azalmayla fiyatı en fazla düşen eserin limon olduğunu belirten Bayraktar, şu bilgileri paylaştı:
“Limondaki fiyat düşüşünü yüzde 17,96 ile patates, yüzde 16,81 ile salatalık, yüzde 15,87 ile elma, yüzde 15,25 ile yeşil fasulye, yüzde 12,00 ile havuç, yüzde 9,92 ile kırmızı mercimek, yüzde 8,70 ile patlıcan, yüzde 8,06 ile kuru soğan, yüzde 4,26 ile pirinç, yüzde 3,92 ile kuru fasulye, yüzde 2,04 ile kuru üzüm, yüzde 0,21 ile marul izledi.
Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 31,58 ile kuru kayısıda görüldü. Kuru kayısıdaki fiyat artışını, yüzde 13,64 ile maydanoz, yüzde 10,83 ile kabak, yüzde 9,30 ile yeşil soğan, yüzde 8,28 ile zeytinyağı, yüzde 8,06 ile sivri biber, yüzde 7,26 ile domates, yüzde 6,24 ile antepfıstığı, yüzde 6,23 ile dana eti, yüzde 5,72 ile yeşil mercimek, yüzde 5,53 ile yumurta, yüzde 2,78 ile ıspanak, yüzde 1,69 ile kuzu eti, yüzde 0,67 ile süt, yüzde 0,48 ile nohut takip etti”
“KURU SOĞANDA REKOLTENİN ARTMASI VE TALEBİN DÜŞMESİ FİYAT DÜŞÜŞÜNE YOL AÇTI”
TZOB Genel Lideri Bayraktar, fiyat değişimlerinin nedenlerine ait şu bilgileri paylaştı:
“Ekim ayında fiyatı en fazla düşen eser limon oldu. Bu düşüşün sebebi limon randımanında geçen yıla nazaran yüzde 100’lere varan artışın olması, alıcının olmaması ve ihracatın kâfi düzeyde olmamasıdır. Ülkemizde başta Rusya olmak üzere Irak, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan ve Suudi Arabistan üzere ülkelere limon ihracatı yapılıyor. Fakat 2020 yılında alınan kararla limonun ihracatına kısıtlama getirilmişti. Her ne kadar bu kısıtlama kaldırılsa da bu durum dış pazarda kıymetli kayıplara neden oldu.
Kuru soğanda ise kışlık eserlerin hasadı başladı. Rekoltenin artması ve talebin de yavaş olmasına bağlı olarak pazarlama problemleri fiyatlarda düşüşe yol açmıştır. Bir evvelki yıl ihracatın kapatılmasıyla yaşanan pazar kaybı tüccar alımlarını etkilemiştir. Üreticide soğan fiyatları düşük seyretmektedir. Yaklaşık kilogram maliyeti 1 lira olan soğanda, hasadın ağırlaşmasıyla birlikte fiyatlar 57 kuruş düzeyine kadar inmiştir. Üreticilerimiz tarlada bekleyen kuru soğanı toplatacak personellik maliyetini bile karşılayacak durumda değildir. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı bir an evvel gerekli önlemleri almalıdır. Fiyat istikrarı için kuru soğanda çabuk olarak geçen yıl olduğu üzere TMO alımı ile müdahale edilmelidir. Belediyeler ile kamu kurumları alım konusunda harekete geçmelidir.
Patateste ise Nevşehir bölgesinde hasadın çoğalması, Niğde bölgesinde ise personel düşüncesinin olması nedeniyle çiftçi tüccara düşük fiyat vermek zorunda kaldı. Salatalık ve patlıcanda ise arzın artması nedeniyle üreticide fiyat düşük oldu. Kuru üzümdeki fiyat düşüşünde tüccar alımlarındaki düşük fiyat tesirli olmuştur.
Elmada fiyat düşüklüğünün sebebi talebin azalması, yeşil fasulyede ise eserin hasat döneminin sona ermesidir. Havuçta yeni başlayan hasatla bir arada piyasada kısa müddette oluşan arz fazlası eser fiyatlarında kısa periyodik gerilemeye neden olmuştur.
Pirinçte 2021 yılı üretim artışı ve 2021 yılında Çin’den ucuz fiyatla yapılan ithalat piyasada eser fazlalığına neden olmuştur. Ayrıyeten, Marmara Bölgesinde çok sıcaklıklar nedeniyle yaşanan hastalık çeltikte randıman geçen yıla nazaran düşük gerçekleşmiştir. Bu nedenlerle bu yıl üreticide çeltik fiyatları geçen yılın da gerisine düşmüştür.
Kırmızı mercimekte fiyat düşüşü dönem ortalamasının alınmaya başlanmasından kaynaklanıyor. Kuru fasulye de ise TMO ve TKK’nın alımının azalmasından kaynaklı fiyat düşüşleri yaşanıyor. Piyasadaki spekülasyonlar nedeniyle de fındık fiyatında da düşüş yaşanmıştır.
Fiyatı artan eserlere baktığımızda domates, sivri biber ve kabakta tarla eserlerinin sona ermesi ile arzın örtü altından sağlanması tesirli olmuştur. Yeşil mercimek ve nohutta ise tohumluk satışları başladığı için fiyat yükselmiştir.
Artışın en fazla olduğu kuru kayısıda rekoltenin düşük olmasının yanı sıra ihracatta yaşanan artış fiyatın yükselmesine neden olmuştur. Antep fıstığında ise periyodisiteye bağlı olarak rekolte düşüklüğü fiyatın yükselmesine neden olmuştur. Zeytinyağında yeni eserin piyasaya girmeye başlaması ve yaşanan kuraklık fiyatları etkilemiştir.
Dana eti ve kuzu etinde arz talep istikrarındaki değişim ve yem maliyetlerindeki artış tesirli olmuştur. Yumurtada ise yem maliyetlerindeki artış üretimdeki azalış tesirli olmuştur.”
“GÜBRE FİYATLARI ZİRAÎ ÜRETİMİ VEFATLA TEHDİT EDİYOR”
Üreticinin 2021-2022 üretim dönemine gübre kullanmadan başlamak zorunda kaldığını belirten Bayraktar, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Üreticilerimizin dönem boyunca kullanacağı gübrelere ulaşması mümkün değildir. Bilhassa üretim dönemi yeni başlayan temel eserlerimiz olan hububat ve baklagil üretimi kâfi olmazsa dünyada kıymetli bir hale gelen bu eserlerin ithalatı da güçleşecektir. Fiyatlar daha da yükselerek tüketiciye değerli bir yük getirecek, iktisatta enflasyon baskısı da artacaktır.
Öteki girdiler de kıymetli ölçülerde zamlandı. Üretici üretmekle üreticiliği bırakmak ortasında karar verme kademesine geldi. Ürettiği eser de maliyetini kurtarmayınca girdiye ulaşamama üzere bir kısır döngüye girilecek üretimin sürdürülebilirliği ziyan görecektir.
Üreticimizin mevcut dayanaklarla bu fiyat-girdi-üretim sarmalıyla başa çıkması mümkün görünmemektedir. Son bir yılda amonyum sülfat gübresi yüzde 200 artarken, birebir devirde amonyum nitrat gübresi yüzde 195, üre gübresi yüzde 239, DAP gübresi yüzde 159 ve 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 130 artmıştır.
Ayrıyeten son bir yılda ziraî sulamada kullanılan elektrik fiyatları yüzde 57, mazot fiyatları yüzde 33, TİGEM hububat tohumluk fiyatları yüzde 40-63 ortasında, süt yemi fiyatları yüzde 52 ve besi yemi fiyatları yüzde 48 arttı.”
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, yaptığı açıklamada besin enflasyonuyla çabada perakende fiyatların düşürülmesine yönelik tekliflerini de açıkladı.
Bayraktar, “Tüketicinin tükettiği her eserin üretiminde olduğu üzere fiyatlamasının da izlediği bir seyir vardır. Bu nedenle zincirdeki her bir halkayı ayrıntılı tahlil etmek zorundayız. Böylelikle eser fiyatlarında yaşanan ve bir türlü önlenemeyen pahalılığın gerçek faillerini kolay kolay tespit edebiliriz. Fakat, problemlerin o denli sanıldığı üzere kısa vakitte çözülmesi mümkün değildir. İstikrarlı siyaset ve uygulamalarla, sabırla çözmek için çaba göstermeliyiz” dedi.
“ZAMAN TARIMA DÖNME, TARIMA TUTUNMA ZAMANIDIR”
2021 yılında dünyada ve ülkemizde besin fiyatlarının son yıllarda görülmeyen bir formda daima arttığına dikkat çeken Bayraktar, açıklamasına şöyle devam etti:
“Ekim döneminde bulunduğumuz bu günlerde ziraî üretim seferberliğine girmemiz gerekiyor. Ekilmemiş bir karış toprak bırakmamalıyız. Bütün imkânları üretim için seferber etmeliyiz. Üretimden vazgeçme noktasına gelmiş çiftçilerimiz cesaretlendirilmeli, tarlasına dönmesi sağlanmalıdır. Bunu başaramazsak krizlerin tesirini azaltan bir bölüm olarak bilinen besin dalı, ülkemizde krizlerin daha da büyümesine neden olacaktır.
Önümüzdeki periyot için alınacak önlemler hemen açıklanmalıdır. Çiftçimizin artan maliyetlerini hasatta yüksek fiyat vererek karşılama niyeti yetersiz kalacaktır. Zira geçen yıl yaşanan kuraklık, gelirlerinde azalma, girdi maliyetlerindeki olağandışı artışlar nedeniyle üreticilerimiz girdi temini ve finansmanında zorlanacaktır.
Üreticilerimiz ya gübreyi ve öteki girdileri daha az kullanacak, ya maliyet hesabı yaparak üretimden uzaklaşacak, ya da daha az maliyetli gördüğü eserleri ekecektir. Randıman ve kalitede önemli sıkıntılar yaşayabiliriz. Ekimden hasada kadar olan süreci yanlışsız yönetirsek hem üretici hem de tüketicilerin en az ziyanla bu olumsuz süreçten kurtulduklarını görmüş oluruz.
Bir başka değerli bir konuya da değinmeliyiz. Türkiye’de aile işletmeleri, ülkenin besin teminatının ve güvenliğinin sağlanmasında çok değerli bir misyonu yerine getirmektedirler. Maliyet artışları, büyük işletmelerin bile üretimde zorlandığı mevcut konjonktürde, küçük aile işletmelerini büsbütün üretim dışı bırakacak bir duruma gelmiştir. Bu da hem büyükşehirlere göçe neden olacak hem de üretimin düşmesi sonucunda daha büyük besin krizi ve enflasyonu ile ülkemizi karşı karşıya bırakacaktır.
Ziraî üretimin gerçekleştirilmesi sürecinde kıymetli bir yere sahip olan aile işletmelerini ayakta tutacak önlemleri hiç vakit kaybetmeden hayata geçirmeliyiz. Şayet bunu başaramazsak yarın çok geç kalmış olacağız, lakin son pişmanlık yarar etmeyecektir.
Birçok ülke bu süreçte gerekli tedbirleri alıyor ve ek takviye paketleri açıklıyor. Kimi ülkeler ise gübre fiyatlarını sabitledi. Ek girdi dayanakları açıklayıp üreticimize çok geç kalmadan ulaştırılmalıdır. 4-5 ay sonra verilecek dayanakların bir manası olmaz.
Bakanlık, hububat ve soya üzere eserleri ithal edip sanayiciye veriyor, gübreyi de ithal ederek üreticiye uygun şartlarda ödeme kolaylığı sağlayarak vermelidir. Üretimin sürdürülebilirliği açısından üreticimize gelir garantisi verilmelidir.
2022 yılı tarım kesimi ve besin fiyatları açısından kıymetli bir yıl olacak. Milletlerarası piyasalarda ham husus ve tarım eserleri fiyatları artmaya devam ediyor. Kur artıyor, kimi eserlerde üretim açığımız var. Yeni ekimlerde de girdi maliyetleri nedeniyle meşakkat yaşıyoruz. Gerekli önlemleri acil olarak alarak, bu riskleri ülke olarak yönetmek zorundayız. Bunları başaramazsak, üreticimiz de tüketicilerimiz de daha sıkıntı günlere hazır olmalıdır. Bu nedenle vakit tarıma tutunma vaktidir.”
“TÜKETİCİ ESER FİYATLARINA İSTİKAMET VERME VE MÜDAHALE ETME GÜCÜNÜ KULLANMALI”
Ülkemizdeki fiyat artışlarının maliyete bağlı artışlar olduğuna dikkat çeken Bayraktar, şu bilgileri paylaştı:
“Gıda dalında ise bilhassa meyve ve zerzevat kesiminde maliyet artışının yanında talebe bağlı artışlarda görülmektedir. Tüketicilerimiz her türlü muhtaçlıklarını ertelerken karnını doyurmak için besine olan talebini erteleyemiyor. Yani özgür piyasa şartları çalışmıyor. Bu manada besin bölümü meyve zerzevat başta olmak üzere spekülasyonlara açık bir daldır. Bu bölümde tüketicilerimize de düşen misyonlar vardır.
Girdiği marketten fiyatlarını sorgulamayarak meyve sebzesini günlük hayatta kullandıkları öteki eser çeşitlerini de satın almaktadır. Hâlbuki semt pazarlarından meyve sebzesini daha uygun fiyattan temin edebilir. Kaldı ki pazarlarda daha fazla eser görme ve seçme imkânı vardır.
Günlük hayatta çok fazla kullandıkları eser çeşitlerini uygun fiyattan farklı marketlerde bulabilir. Bir markanın tıpkı eserleri değişik satış yerlerinde farklı fiyatlarla satılabiliyor. İnternet ortamında dahi bu bilgilere ulaşmak mümkündür. Tüketici eser fiyatlarına taraf verme ve müdahale etme gücünü kullanmalı, alışverişini bölüp, fahiş fiyattan eser satan marketlerde alışveriş yapmayarak cezalandırmalıdır.
Tüketicilerimiz fiyatlarından şikâyet ettikleri marketlerde ayak alışkanlığını mazeret ederek ısrarcı olmamalıdır. Olağan fiyatların bile tüketiciyi zorladığını düşündüğümüzde fahiş fiyatlara tüketicinin dayanma gücü yoktur.”
“İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE BESİN ENFLASYONU KLÂSİK TARIMI DA DEĞİŞTİRECEK”
“Küresel ısınma, kuraklık, tarım eserlerinin biyoyakıt üretiminde kullanılması üzere birçok etken dünya besin fiyatlarını etkiliyor” açıklaması yapan Bayraktar, kelamlarına şöyle devam etti:
“Türkiye Akdeniz çanağında global ısınmadan en berbat etkilenen ülkelerin başında gelmektedir. Tedbir alınmazsa Türkiye’nin su kaynakları süratle kuruyacak, besin güvenliği tehlikeye girecek, insanlarımızın besine ulaşması zorlaşacaktır.
Kuraklık ülkemizde su kaynaklarının daha evvel görülmediği biçimde çok kullanılmasına sebep oldu. Yalnızca son 10 yılda su kullanımı üçte bir oranında arttı. Yağmur suyunun toplanması ve gri suyun stratejik olarak yine kullanılması su tüketimini azaltacaktır. Acil olarak açık sistemlerde kapalı sulama sistemlerine geçilmeli, daha az su isteyen kurak bölgelerin ekolojisine uygun eserlerin yetiştirilmesi teşvik edilmelidir. Bu mevzuda yeni çeşit geliştiren bitki ıslahçılarına da çok kıymetli vazifeler düşüyor. Geleceğin iklim kaidelerine uygun çeşitlerin ehemmiyeti daha da artacak görünüyor.
Öte yandan, dünyada güç fiyatlarının artması sonucu ziraî eserler güç üretiminde daha fazla kullanılır oldu. Bu da besin enflasyonuna neden oluyor ve olmaya da devam edecek görünüyor. Bitkisel yağ fiyatlarındaki global yükseliş bunun en bariz örneğidir.”
“ÜSTÜNDE ÜRETİM YAPILAN TOPRAKLAR EN KUTSAL VATAN TOPRAĞIDIR”
“Gıda fiyatlarının son periyotta çok bir süratle artmasının pek çok sebebi bulunmaktadır” açıklaması yapan Bayraktar, bunların değerlendirmesini yapmadan evvel tarım yerleriyle ilgili bir bahse vurgu yaptı:
“Hatırlanacağı üzere, köylerimiz 2012’de çıkartılan bir kanunla mahalleye dönüştürüldü ve 16 binden fazla köy ve bin kadar belde bir gecede ‘mahalle’ oldu.
Tabiatıyla bu ani ve kapsamlı dönüşümün yapısal, toplumsal, hukuksal sonuçları de tarım bölümümüzü etkilemeye devam ediyor. Kimi yerde üreticilerin taşınmazları haraç mezat satıldı, kimi köylerin meraları belediyeye devredildi. Belediyeler, yerleri hiçbir öngörüde bulunma zahmetine katlanmadan süratle imara açtı.
Öteki taraftan köyde yaşayan üreticiler vergi ve harca tabi tutuldu. Sonuçta ne mi oldu? Aslında kentlere göç önlenemiyordu, bu düzenlemeyle köyler güzelce boşaldı. Bunun çiftçilikten kopuşa neden olduğu da gün üzere aşikardır. Şayet besin enflasyonunu konuşacaksak, yalnızca köylerin ismini ‘mahalle’ yapmakla ziraî üretimin gelişemeyeceğini görmek zorundayız. Kırsal nüfusa hak ettiği gereken ehemmiyet verilmezse, biz, daha yıllarca besin enflasyonunun kopardığı fırtınaları, tufanları konuşur dururuz.
Şayet bu hoş vatanı atalarımızdan miras değil torunlarımızdan emanet aldığımıza inanıyorsak topraklarımızı korumalıyız, ganimet dağıtır üzere imara açmamalıyız, kullanılmayan iki milyon hektar tarım toprağımızı tarıma kazandırmalıyız.”
“FAHİŞ FİYATLAR ÜLKEMİZ İÇİN BİR SORUNDUR”
Fahiş besin fiyatlarının ülkemiz için bir sorun olduğunu dikkat çeken Bayraktar, “Bu durum herkes tarafından kabul edilmektedir” diyerek açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Politika yapıcılar, ‘sorunun temeli hallerdir, burayı çözersek her şey düzelir’ ya da ‘aslında hallerle birlikte zincir marketlerde de sorun vardır, buraları iyi denetlersek, cezaî yaptırım uygularsak bu sorunu çözeriz’ üzere yalnızca sorunun belirli bir halkasına ağırlaştığı surece, ne yazık ki sorunu çözmekten uzaklaşıyoruz.
Evvel bir gerçeği kabul etmemiz gerekiyor. Ülkemizde üretim ayağında, lojistik ayağında, hallerde, imalat sanayi ayağında ve marketlerde önemli sıkıntılar vardır. Bunların bir türlü iflah olamaması, bazen gereğince önemsenmemeleri yüzünden, bazen de değişik çıkar çatışmaları sebebiyledir.
Örneğin, üreticiler yüksek fiyattan gübre, tohum, mazot, elektrik, yem üzere girdilerle üretim yapmak zorunda kalmaktadır. Bu durum gerek üretimin sürdürülebilirliğini gerekse arz/talep istikrarını riske sokmaktadır. Münasebetiyle, ziraî girdilerin tedarik zincirinin her bir halkasını çok kapsamlı incelemek, denetlemek ve ıslah etmek gerekir.”
“TEDBİR VE SİYASETLER HAYATA GEÇİRİLMELİ”
“Ürünler üreticiden tüketiciye ulaşıncaya kadar ki paha zincirinin bütün halkaları bir bütünlük içerisinde değerlendirilmeli, önlem ve siyasetler titizlikle belirlenerek hayata geçirilmelidir” vurgusu yapan Bayraktar, açıklamasına şöyle devam etti:
“Diğer taraftan, tarım ve besin eserlerinde pazarlama kanalları bazen kesişmelerine karşın birden fazladır. Münasebetiyle her bir kanal çok iyi tahlil edilmeli ve fiyat artışlarının hangi noktalarda, neden ve nasıl meydana geldiği tam olarak anlaşılmalı ve kalıcı tahliller de ona nazaran üretilmelidir. Yalnızca kanallardan birine ağırlaşmak yetersiz olacağı için tahliller de hayli hudutlu, çok kısa vadeli ve pansuman niteliğinde olacaktır.”
“ÇİFTÇİNİN ÜRETİM MALİYETLERİ DÜŞÜRÜLMELİDİR”
Bayraktar, “Üreticilerimizin üretim maliyetleri gitgide artarken eser fiyatları birebir oranda artmamakta hatta eser fiyatlarında gerileme görülebilmektedir. Bu durum üreticileri olumsuz etkilemektedir” diyerek üretim maliyetlerini düşürmek için yapılması gerekenleri açıkladı:
“Girdi fiyatları düşürülmelidir: Piyasada sıkı girdi fiyat denetimi yapılmalı, stokçuluk ve spekülatif fiyat artışı kesinlikle önlenmeli, takviyeler artırılmalı, girdi kalemlerinde uygulanan vergiler düşürülmelidir.
Randıman ve verimlilik artırmalıdır: Uygun girdi kullanımı ile ünite alandan elde edilecek randımanı artırmalı, üretici eğitimine tartı verilmeli, danışmanlık hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır.
Döviz kurundaki dalgalanmalar en aza indirilmelidir: Döviz kurlarında sık sık yaşanan dalgalanmalar dışa bağımlı olan girdilerde sistemsiz fiyat artışına neden olmaktadır.
Takviyeler beklentileri karşılamalıdır: Üreticilere verilen dayanaklar artırılmalı, tesirleri değerlendirilmeli, ziraî üretime yaptığı tesiri ölçülebilir olan takviyeler hayata geçirilmeli, dayanakların ilanı ve ödemelerinde yaşanan gecikmeler ortadan kaldırılmalıdır.”
“PAZAR GARANTİLİ KONTRATLI ÜRETİM YAYGINLAŞTIRILMALIDIR”
Üreticinin en kıymetli sıkıntısının pazarlama olduğuna dikkat çeken TZOB Genel Lideri Bayraktar, “Üreticinin eserini nereye ve kime satacağı konusunda kâfi bilgisi ve bunu yapabilecek kâfi gücü bulunmamaktadır. Finansman bakımından da yetersizdir” diyerek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ürün pazarlaması konusunda üretici örgütleri etkin olmalıdır. Örgütler profesyonel takımlarla donatılmalı, liyakate uyulmalıdır. Sistemli bir fiyat ve müdahale düzeneği devreye sokulmalıdır. Eser fiyatlarının düştüğü devirde piyasa regüle edilmeli, pazar odaklı planlama yapılmalı ve kontratlı üretim tarifi netleştirilmelidir.
Üretici örgütleri, endüstrici, marketler ve ihracatçılarla üyeleri ismine kontrat imzalayabilmelidir. Her ne kadar bu husus mevzuatlarda olsa da uygulamada firmalar üretici örgütleri ile kontrat yapmaya yanaşmamaktadır. Bu kontrat her iki tarafı da koruyacak halde sigortalanmalıdır. Lakin ilgili mevzuattaki pek çok karar üzere bu karar de gerektiği biçimde uygulanmamaktadır.
2008 yılında yayımlanmış ve 2014’te kısmen değiştirilmiş olan yürürlükteki ‘Sözleşmeli Üretim Yönetmeliği’ gereksinimlere karşılık verememekte, adeta suya sabuna dokunmamaktadır. Bu yönetmeliğin dayandığı Tarım Kanunu’na kontrata uyulmaması durumunda taraflara uygulanacak cezalar ve uyuşmazlıkların çözümlenmesi ile arabuluculukla ilgili kapsamlı unsurlar eklenmeli ve ciddiyetle uygulanması sağlanmalıdır. Lafta kalan ‘sözleşmeli üretim’ dala ziyan vermektedir.
Ayrıyeten, üretici örgütleri mukavelede üyeleri ismine taahhütte bulunduğu ölçü, kalite ve standarttaki eseri temin edebilmek için kooperatif yahut birlik teknik işçisi üretim dönemi mühletince üretici ile irtibat halinde olmalıdır. Bu kapsamda marketler, endüstriciler, ihracatçılar istedikleri kalite ve standartta eseri alabilecekleri için uzman istihdam etmelerine gerek kalmayacaktır.”
“LOJİSTİK AYAĞI DENETİM EDİLMELİ VE ESER KAYIPLARI AZALTILMALIDIR”
Kara nakliyatının da kıymetli bir maliyet kalemini oluşturduğunu belirten Bayraktar, “Bu kapsamda deniz ve tren nakliyeciliği aktif hale getirilmelidir” dedi. Bayraktar kelamlarına şöyle devam etti:
“Nakliye, ambalajlama ve depolama maliyetleri desteklenmelidir. Pazarlama kanallarının sayısı azaltılmalı, yalnızca kâğıt üzerindeki oluşumlar engellenmeli ve her etap sıkı denetlenmelidir.
Kooperatifler ve üretici birlikleri mali ve idari taraftan güçlenmeli, faal hale getirilmeli, üretici örgütlerinin, pazar tahlili yapabilen, piyasaları bilhassa dünya piyasalarını takip eden profesyonel takımlarla ve yöneticilerle yönetim edilmesi sağlanmalıdır.
Tüketici örgütleri güçlendirilmeli, piyasayı denetim edebilecek duruma getirilmelidir. Yükleme ve nakliye esnasında oluşabilecek eser kayıplarını azaltacak önlemler alınmalıdır. Marketler kendilerine ulaşan eserlerin açıkta satışı sırasında oluşabilecek kayıpları direkt fiyata yansıtmaktadır. Buna yönelik önlem alınmalıdır.”
“HALLER VE MARKETLER ÜZERE PAZARLAMAYLA TÜKETİM AYAĞI YAKINDAN İZLENMELİ”
“Hal Yasası ile zincir marketlere tanınan üreticiden direkt eser alma yetkisi daha sıkı denetlenmelidir. Zira zincir marketler uygulamada üreticiden direkt aldıkları eserleri kendi içlerinde kurulan aracı firmalar ile el değiştirme yapmakta, kendi firması içerisindeki her el değiştirmede kâr eklenmektedir.
Tüketiciye satış kârı son etapta düşük görülse de üreticiden gelene kadar eklenen fiyat artışıyla makas açılmaktadır. Zincirin bu görülmeyen halkasının kısaltılması için üretici örgütleri de aktif bir halde devreye sokulmalıdır.
Marketlerin kâr marjına limit getirilmeli ve faal denetim sağlanmalıdır. Pakete girmiş eserlere gramaj hilesi ile yapılan zımnî artırımlar önlenmeli, bunun için eserlere gramaj standardı getirilmelidir.”
“İLGİLİ MADDELERDE HEM ÜRETİCİ HEM TÜKETİCİ LEHİNE OLACAK GEREKLİ DEĞİŞİKLİKLER YAPILMALI”
Bayraktar, kısa ismi ‘Hal Kanunu’ olan 5957 sayılı ‘Sebze ve Meyveler ile Kâfi Arz ve Talep Derinliği Bulunan Başka Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’, ‘Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’, ‘Türk Ticaret Kanunu’ ve hala çıkarılmamış olan ‘Zincir Marketler Kanunu’ üzere hususla direkt ilgili kanunlarda gerekli değişiklikler ve eklerin şeffaf ve yansız bir halde vakit geçirilmeden yapılması gerektiğinin altını çizerek kelamlarına şöyle devam etti:
“Tarım eserlerinden bir nevi haksız kar sağlamak manasına gelen organize işler, iflah olmaz bir duruma dönüşmeden önlenmelidir. Aksi halde tarım eserlerinde ‘tekelleşmeye’ çanak tutan birtakım uygulamaların sonuçları hiç kimseyi mutlu etmeyecektir.
Pazarlama zincirinin hangi aktörü tarafından yapılırsa yapılsın, fahiş ve spekülatif fiyat hareketlerine karşı kimi gelişmiş ülkelerdekilere misal halde tüketiciyi korumak üzere ilgili mevzuatta gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Bu yolla tüketici bir dizi kuruma gidip gelip süreç yapma zorunluluğunda kalmadan, basitçe hakkını geri alabilmelidir.
Tüketiciyi müdafaaya odaklı bu prosedürler özgür piyasanın sağlıklı işlediği ülkelerde mevcuttur. Piyasadaki fiyat başıboşluğunun giderilmesi için birkaç unsur eklenerek tüketici lehine bir nevi ‘zorunlu rekabet’ ortamı tesis edilebilir. Zira tarım eserlerindeki pahalılıkta en büyük hisse sahibi tarladaki üreticiler değil pazarlama zincirindeki son halkalardır, ticaretin etik kurallarına uymaları gerekir.”
“TARIMA NEDEN OLUMLU AYRIMCILIK GEREKİYOR?”
Bayraktar açıklamasına şu sözlerle son verdi:
“Özetle değindiğimiz tüm bu gerçekler besin ve tarım kesiminin insanlık için ne kadar hayatî bir kıymete ve bedele sahip olduğunun yalnızca çok küçük bir fotoğrafıdır.
Meğer ziraî üretimden sorumlu olan biz, Türkiye Ziraat Odaları Birliği olarak büyük resme baktığımızda pek çok gerçeği daha ayrıntılı görüyoruz ve ziraî üretimin kesintiye uğramaması, yeterliliğini sürdürebilmesi için biran evvel bütün önlemlerin eksiksiz alınması bekliyoruz.
Daima biçimde ‘Tarıma müspet ayrımcılık yapılmalı!’ söylemimizin sebebi, ülkemiz için, vatandaşlarımız için kaygılandığımızdandır. Şayet, üretim sürsün, besin enflasyonu olmasın, insanımız muhtaç olmasın, aç kalmasın istiyorsak, bu sese kulak vermeye mecburuz.”
Haber7
