Macron idaresi hakikaten samimi davranması durumunda, Türkiye ile bağların sahiden normalleşebileceği söylenebilir.’ değerlendirmesinde bulundu.
Uzun vakitten beri tansiyonun yüksek olduğu Türkiye-Fransa bağlarında kıymetli bir gelişme yaşandı; 2 Mart’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron ortasında görüntü konferans sistemiyle bir görüşme gerçekleşti. Macron idaresinin bir müddettir devam eden popülist ve zirveden bakan siyaset üslubundan dolayı Türk-Fransız münasebetlerinde önemli problemlerin yaşandığı bu türlü bir periyotta iki başkanın görüşmesi, her halükârda münasebetlerin geleceğine dair olumlu bir gelişme olarak görülebilir.
İKİLİ BAĞLARDAKİ PROBLEMLİ ALANLAR
Erdoğan ile Macron ortasındaki görüşmeyi değerlendirmeden önce, ikili münasebetlerdeki sıkıntılı alanlara bakmak faydalı olacaktır. İki ülke ortasında son yıllarda tansiyona yol açan hususlar ortasında Libya problemi, Suriye krizi, Karabağ sorunu, Doğu Akdeniz’deki gelişmeler, Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyelik süreci ile Macron’un selamet dini İslam ve müntesipleri olan Müslümanlar hakkındaki mesnetsiz açıklamaları yer alıyor.
Öncelikle Libya sıkıntısında Fransız hükümetinin takındığı halin ikili münasebetleri olumsuz etkilediğini belirtmek gerekiyor. Çünkü Türkiye Birleşmiş Milletler (BM) tarafından muhatap alınan vazifedeki yasal Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile milletlerarası hukuk sonları içinde ilgilerine devam ederken, Fransız hükümeti bunun tam aksisi bir davranışla darbeci General Halife Hafter ile işbirliği yapıyor ve bununla da yetinmeyerek Hafter güçlerine askeri yardımda bulunuyor. Bunun yanında, Türkiye’nin 27 Kasım 2019 tarihinde Libya hükümeti ile “Deniz Yetki Sonlandırması Anlaşması” ve “Güvenlik ve Askeri İşbirliği Anlaşması” imzalamasına Fransız hükümeti birinci günden beri reaksiyon gösteriyor ve mutabakattan dolayı Ankara’yı amaç alan içi boş savlar gündeme getiriyor. Fransa’nın salt kendi çıkarlarını önceleyen ve memleketler arası hukuku hiçe sayan tavrına rağmen Türkiye’nin memleketler arası toplumla birlikte hareket ederek misyondaki yasal hükümetin safında yer alması ikili ilgilerde sorun yaratıyor.
2 Mart’ta gerçekleşen Erdoğan-Macron görüşmesi sürpriz bir gelişme olmaktan fazla, Ocak ayında başlayan diplomasi trafiğinin devamı olarak görülebilir. Lakin ikili görüşmedeki olumlu havaya aldanıp Türk-Fransız bağlarının olağanlaştığını söylemek en azından şu an için mümkün değil. Çünkü ikili bağlantılardaki sıkıntılar kısa vakitte kolaylıkla çözülecek çeşitten olmadığı ve hayli geniş bir alanı kapsadığı için, bu görüşmeyi tansiyon düşürücü bir adım olarak yorumlamak daha yerinde olacaktır.
İki ülke Suriye krizinde de uzun vakitten beri karşı karşıya. Çünkü Türkiye Suriye krizinde tekrar BM öncülüğündeki memleketler arası toplumu takip ediyor ve hiçbir siyasi yasallığı kalmayan Esed idaresine karşı çıkıyor. Buna rağmen Fransız hükümeti yeniden tam zıddı bir halla Esed’le görüşmelere devam etmenin ötesinde, Türkiye’nin ulusal bütünlüğünü gaye alan ve hudut güvenliğini ihlal eden terör örgütü PKK’nın bölgedeki uzantıları PYG/YPG’ye açıkça takviye veriyor. Bu da natürel olarak Türkiye’nin yansısına yol açıyor. Burada Fransa’nın PYD/YPG’ye verdiği dayanağın Macron idaresine has olmadığını da belirtmek gerekir. Gerçekten Macron’un selefi François Hollande cumhurbaşkanlığı vazifesine devam ederken kelamda PYD temsilcilerini Elysee Sarayı’nda ağırlayarak Türkiye aksiliğini açıkça ortaya koymuştu. Hollande 2018 yılında verdiği bir mülakatta da terör örgütü PYD/YPG’yi Fransa’nın müttefiki olarak gördüğünü söz etmiş ve bölgede yürüttüğü operasyonlardan dolayı Türkiye’yi suçlamıştı. Bu açıdan bakıldığında, Paris idaresinin PYD/YPG konusunda da açık bir akıl tutulması yaşadığı tabir edilebilir.
Aktüel bir öbür husus olması bakımından, Azerbaycan’ın Karabağ’a yönelik müdahalesi de Türkiye ve Fransa’yı karşı karşıya getirmiştir. Çünkü Ermenistan işgali altında bulunan Karabağ’a operasyon başlayınca Türkiye tereddüt etmeden Azerbaycan’a takviye verdi. Buna rağmen Macron idaresindeki Fransa ise ülkedeki Ermeni lobisinin tesiriyle Ermenistan’ı destekledi. O denli ki Macron kurumsal olarak AB çatısı altında bölgeye askeri müdahalede bulunulması gerektiğini ima eden açıklamalarda bulunarak kışkırtıcı bir siyaset izledi. Bunun da ötesinde milletlerarası basına yansıdığı kadarıyla, Fransız hükümetinin, taraflar ortasında devreye sokulan ateşkesler sırasında Ermenistan’a hava yoluyla silah göndererek askeri dayanak sağladığı bile ortaya çıktı. Operasyon sona erdikten sonra da Fransa kışkırtıcı siyasetine devam etti. Örneğin Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Karabağ’da yenilgiyi ilan edip bölgeden çekileceklerini açıkladığı halde, Fransa parlamentosunun üst kanadı Senato’da, Karabağ’ın kelamda “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti” ismi altında özerk bir devlet olarak tanınması için oylama yapıldı. Lakin alandaki acı gerçeklerin farkına varan Cumhurbaşkanı Macron, bahisle ilgili yaptığı açıklamada Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu kabul etmek durumunda kaldı. Buradan hareketle, Macron idaresindeki Fransa’nın, Libya’dan sonra Karabağ’da da milletlerarası hukuka uygun olarak yasal aktörlerin safında yer almak yerine, aksi saflarda yer alarak hem milletlerarası topluma hem de Türkiye’ye karşı kaybettiği söylenebilir.
Macron idaresinin bir müddettir devam eden popülist ve zirveden bakan siyaset stilinden dolayı Türk-Fransız ilgilerinde önemli sıkıntıların yaşandığı bu türlü bir periyotta iki önderin görüşmesi, her halükârda münasebetlerin geleceğine dair olumlu bir gelişme olarak görülebilir.
Fransa öteki yandan Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY) ile 2017 yılında yaptığı görüşmeler sonucunda, daha evvel iki ülke ortasında imzalanan askeri işbirliği mutabakatını revize etti ve Rumlardan bir askeri üs aldı. Bu da Fransa’nın Doğu Akdeniz’deki faaliyet alanını genişleten stratejik bir gelişme oldu. Ancak burada kıymetli olan iki konudan biri, Fransız güç şirketi Total’in GKRY’nin milletlerarası hukuk kurallarını çiğneyerek tek taraflı ilan ettiği parsellerde doğalgaz arama faaliyetlerine devam etmesidir. Yani Fransa’nın Rum topraklarından askeri üs edinmesi, yalnızca siyasi ve askeri saiklerle okunabilecek bir adım değildir. Haliyle sıkıntıya bu pencereden bakıldığında, Fransa’nın Doğu Akdeniz’e duyduğu ilginin ekonomi-politik art planı daha iyi anlaşılabilir. Bunun yanında değerli olan öteki konu, Fransa’nın bu mutabakat bağlamında Doğu Akdeniz’deki gelişmelere GKRY üzerinden dahil olması ve Türkiye ile bir defa daha karşı karşıya gelmesidir. Çünkü yakın vakitte kurulan Rum-Fransız işbirliği kapsamında iki ülke sık sık askeri tatbikatlar düzenlemekte ve AB çatısı altında kelamda “üyelik dayanışması” ismi altında Türkiye’yi amaç alan teşebbüslerde bulunmaktalar.
Bu ortada Türkiye-Fransa bağlarında kıymetli bir yere sahip AB üyelik sürecini de gözden kaçırmamak gerekir. Çünkü herkesçe bilindiği üzere, Fransa bir devlet siyaseti olarak Türkiye’nin AB’ye üyeliğine en kuşkucu bakan ülkeler ortasında yer alıyor ve bu tavrını her fırsatta lisana getirmekten geri durmuyor. Aslında eski Cumhurbaşkanı Nikolas Sarkozy devrinde bariz biçimde ortaya çıkan bu zıtlık Türkiye-Fransa-AB üçgeninde önemli tartışmalara yol açtı. Örneğin Sarkozy misyon mühleti boyunca Türkiye’ye açıkça üyelik perspektifi verilmemesi gerektiğini lisana getirdi ve AB yerine “Akdeniz İçin Birlik” isimli alternatif bir oluşum önerdi. Türkiye’nin birinci günden beri reddettiği bu cins alternatifler Fransa tarafından hâlâ vakit zaman lisana getiriliyor ve bu durum Türkiye’nin AB üyelik sürecine ziyan veriyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un son vakitlerde toplum nezdinde düşen siyasi popülaritesini artırmak için İslamofobik telaffuzlara tevessül etmesi de Türkiye’nin reaksiyonuna yol açıyor. Macron’un “İslam dünyanın her yerinde krizde ve tekrar yapılandırılması gerekiyor” üzere haddini bilmeyen bir formda ithamlarda bulunması, ülkesinde bulunan milyonlarca Müslümanı değersizleştirerek bu insanları kelamda “Fransa İslam’ı” ismi altında asimile etmeye çalışması, Fransa genelinde bulunan birçok camiyi sudan mazeretlerle kapatması ve Fransa’daki imamların Türkiye ve Cezayir üzere ülkeler tarafından eğitilmesine son verilmesi gerektiği üzere doruktan inmeci açıklamalarda bulunması, bu durumun somut örnekleri ortasında yer alıyor. Türkiye Macron’un bu çeşit dayanaksız açıklamalarına reaksiyon göstererek Müslümanların hakkını ve hukukunu müdafaaya çalışıyor. Bu çerçevede Türkiye-Fransa münasebetlerinin son devrini meşgul eden problemlerin tamamının, Paris idaresi tarafından başlatıldığı ve devam ettirildiği tespiti rahatlıkla yapılabilir.
Öteki taraftan, Türkiye-Fransa bağlarının daha evvel hiç olmadığı kadar gerilmesinin temel sebebi, Türkiye’nin kendisine çizdiği yeni dış siyaset vizyonuyla ilgili. Bu doğrultuda Türkiye, her alanda yapan ve ön alıcı adımlar atarak yalnızca bölge siyasetinde değil, dünya siyasetinde de yükü her geçen gün daha fazla hissedilen bir aktör haline gelmiş durumda. Bahsi geçen bu durum, Fransa’nın bir vakitler sömürge haline getirdiği Afrika bölgesi için de geçerliliğini koruyor. Çünkü Türkiye’nin bu coğrafyadaki ülkelerle dostça bağlantılar kurmasından ve bölgedeki yumuşak gücünü artırmasından Fransa kendi çıkarları açısından telaş duyuyor. İşte böylesi gerçeklikleri kabullenmekte zorlanan ya da kabullenmek istemeyen Fransa, sıkıntıya neo-kolonyal bir açıdan yaklaşarak kendi sübjektif ajandasını Türkiye’ye dayatmaya çalışıyor. Buna rağmen Türkiye, Fransa dahil olmak üzere öteki global aktörlerin kendisine biçtiği küçük çaplı rolleri reddediyor ve haklı olarak kendi tarihine ve gücüne uygun biçimde hareket etmeye çalışıyor. Bu da sonuç olarak Türkiye’nin yalnızca Fransa ya da öbür Avrupa ülkeleriyle değil, geniş bir siyasi coğrafyaya tekabül eden Batı ile meseleler yaşamasına neden oluyor.
ERDOĞAN-MACRON GÖRÜŞMESİ
Türk-Fransız münasebetlerinin güçlü bir süreçten geçtiği bu türlü bir periyotta, iki ülkenin cumhurbaşkanları yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınından dolayı görüntü konferans tekniğiyle 2 Mart’ta görüşme kararı almıştı. Üstte bahsi geçen problemli alanların konuşulduğu Erdoğan-Macron görüşmesinin sonucu ise çok diplomatik bir lisanla, iki ülkenin bulundukları coğrafyada barışı temin etmek için birlikte çalışması kararlaştırıldı kelamlarıyla duyuruldu. Bu bağlamda Türkiye ve Fransa’nın NATO’nun güçlü iki müttefiki olduğunu belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan Avrupa’dan Kafkaslara, Ortadoğu’dan Afrika’ya kadar uzanan geniş coğrafyada iki ülkenin güvenlik, barış ve istikrar uğraşlarına kıymetli katkılar sağlayabileceğini söz etti. Öbür yandan terörün iki ülke için de geçerliliğini koruyan bir tehdit olduğunu belirten Erdoğan, barış ve istikrarın temin edilmesine yönelik çalışmaların, terör örgütleriyle uğraşta ortak uğraşları da kapsaması gerektiğini belirtti. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Fransa ile bir arada çalışma potansiyelini yüksek gördüğü bölgelerde, iki ülkenin sık sık karşı karşıya gelmesi dikkat cazibeli. Bunun yanında, karşılıklı çıkar çatışmalarının yüksek olduğu tıpkı bölgelerdeki sıkıntıların tahlili konusunda dahi, evvel Türkiye’nin barış elini uzatmasını gözden kaçırmamak gerekiyor. Hakikaten Erdoğan’ın 1921 yılında imzalanan ve bugünlerde yüzüncü yılını dolduran Ankara Muahedesine atıf yaparak iki ülke ortasındaki işbirliğinin ehemmiyetine vurgu yapması da dikkat cazip.
İki ülke Suriye krizinde de uzun vakitten beri karşı karşıya. Çünkü Türkiye Suriye krizinde tekrar BM öncülüğündeki memleketler arası toplumu takip ediyor ve hiçbir siyasi legalliği kalmayan Esed idaresine karşı çıkıyor. Buna rağmen Fransız hükümeti yeniden tam aksisi bir tutumla Esed’le görüşmelere devam etmenin ötesinde, Türkiye’nin ulusal bütünlüğünü amaç alan ve hudut güvenliğini ihlal eden terör örgütü PKK’nın bölgedeki uzantıları PYG/YPG’ye açıkça dayanak veriyor.
Öte yandan, 2 Mart tarihinde gerçekleştirilen ikili görüşmenin sürpriz olmadığını da belirtmek gerekiyor. Çünkü hatırlanacağı üzere, ikili alakaların her geçen gün daha da berbata gittiği bir devirde, bu yılın Ocak ayında Fransa Cumhurbaşkanı Macron Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bir mektup yazarak ikili münasebetlerdeki tansiyonu düşürmek için en yakın vakitte görüşmek istediğini belirtmişti. Münasebetiyle 2 Mart’ta gerçekleşen Erdoğan-Macron görüşmesi sürpriz bir gelişme olmaktan çok, Ocak ayında başlayan diplomasi trafiğinin devamı olarak görülebilir. Fakat ikili görüşmedeki olumlu havaya aldanıp Türk-Fransız ilgilerinin olağanlaştığını söylemek en azından şu an için mümkün değil. Çünkü ikili bağlardaki meseleler kısa vakitte kolay kolay çözülecek çeşitten olmadığı ve oldukça geniş bir alanı kapsadığı için, bu görüşmeyi tansiyon düşürücü bir adım olarak yorumlamak daha yerinde olacaktır. Hakikaten Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian görüşme sonrasında üst perdeden konuşma haline devam ederek Türkiye’nin Fransa’ya ve AB’ye hakaret etmeyi bıraktığını lisana getirmesi ve bunun ikili münasebetlerdeki tansiyonu yatıştırdığını, lakin Ankara somut adımlar atana kadar alakaların kırılgan kalacağını söz etmesi, esasen tansiyonun devam ettiğini ortaya koyuyor. Buna rağmen, yazı boyunca görüldüğü üzere, Türk-Fransız ilgilerindeki problemlerin müsebbibinin esasen Macron idaresi olduğu somut bir gerçekliktir. Hasebiyle Le Drian’ın açıklamasının aksine, Macron idaresindeki Fransa’nın Türkiye ile bağlar konusunda sahiden samimi davranması ve bunu uygulamaya dökmesi durumunda, ikili bağların hakikaten normalleşebileceği söylenebilir.
Sonuç prestijiyle, Fransa ve Avrupalı ortakları tarafından bütün problemlerin kaynağı olarak Türkiye’nin lanse edildiği bir ortamda, Türk-Fransız bağlantılarının olağanlaştırılması ismine Erdoğan-Macron görüşmesi hiç elbet kıymetli bir adım. Buna rağmen Türkiye ile Fransa ortasındaki problemli alanların geniş ve derin olması nedeniyle, ikili ilgilerde gerçek bir olağanlaşma için bu cins yapan görüşmelerin devam etmesi gerekiyor.
Haber7
