Dünyada Bitcoin başta olmak üzere kripto para varlıkları, Türkiye’nin de yakın takibinde. Kripto paranın dolandırıcılık ve suistimale açık olması vatandaşa büyük kayıp yaşattı. Kripto varlıklar için rapor yazan Merkez Bankası “asli pahası yok ve pahası çok oynak” vurgusu yaptı.
“Kripto Varlıklar” isimli raporda; avantajlar, dezavantajlar ve vatandaşların dikkatli olmalarına yönelik önemli ihtarlar yer alıyor. Raporda, teknik literatürde sıklıkla birbirleri yerine kullanılan dijital para ve sanal para kavramları açıklandıktan sonra, kripto varlıklar (Bitcoin, litecoin vb.) ve bunlar vasıtasıyla gerçekleştirilen finansal süreçlerin kurallara uygun halde yürütülmesi ve eksiksiz olarak kayıt altına alınmasını sağlayan dağıtık defter teknolojisi yahut onun özelleşmiş bir tipi blokzincir teknolojisine ait bilgiler veriliyor.
Kripto varlıkların başta ödeme sistemleri olmak üzere finansal hizmetler alanındaki uygulamalar üzerindeki muhtemel tesirlerinin değerlendirildiği raporda, dünya merkez bankalarının bu mevzuda başlattıkları pilot araştırmalara dikkat çekiliyor. Türkiye’de de kripto varlıklara ait yasal düzenleme çalışmalarına değiniliyor. Milliyet’in ulaştığı rapordaki kritik değerlendirmeleri, yazı dizisi halinde okuyucularımızın bilgisine sunuyoruz…
Türkiye’de para ve kur siyasetlerinin idaresinden sorumlu Merkez Bankası, dünyadaki paranın geleceğinde belirleyici olacağı gözüyle bakılan “kripto varlıklar” hakkında rapor hazırladı. “Kripto paraların bir asli bedeli yoktur ve pahası çok oynaktır” denilen raporda, dünyada 370’ten fazla kripto varlık borsası bulunduğu kaydedildi.
Bu alanda hizmet sağlayıcıların düzenlenmemesinin dolandırıcılık ve suistimallere yol açtığı, vatandaşların büyük maddi kayıplara yaşadığı tabir edildi. Dünya merkez bankalarının pilot araştırmalar yaptığı kripto varlık sistemlerine ait Türkiye’de de Hazine ve Maliye Bakanlığı koordinesinde çalışmalar yürütüldüğü, bunun sonucunda yasal düzenlemelerin ortaya çıkacağı bildirildi.
FİKİR KİMDEN ÇIKTI?
Milliyet’in ulaştığı TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’na sunulan “Mayıs 2021” tarihli Merkez Bankası raporunda; kripto varlıklar; dijital ortamda üretilen ve kullanılan, bilgisayar ağları üzerinde direkt eşler ortasında süreç gören, bedeli ekseriyetle global olarak kullanıcıları tarafından arz ve talep istikrarı ile belirlenen, merkezi bir otorite yerine kriptografik tekniklerle yönetilen dijital varlıklar olarak nitelendirildi.
Yeni para yaratmak ve süreçlerini denetim etmek için merkezi bir otoriteden fazla kriptografiyi kullanan bir para formu olarak birinci kez 1998’de Wei Dai tarafından ‘cypherpunks’ posta listesinde yer alan bir fikir ile ortaya konan kripto paranın, birinci ve en çok bilinen örneğinin Bitcoin olduğu vurgulandı. Bitcoin’in ise 2009 yılında Satoshi Nakamoto takma isimli kişi yahut şahıslarca yayımlanan “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” isimli makale sonrasında duyulduğu ve birkaç yıl içerisinde süratle yaygınlaştığı belirtildi.
‘DEĞİŞİM ARACI OLAMAZ’
Raporda, “Kripto paraların bir asli kıymeti yoktur ve bedeli çok oynaktır” tespiti yapılırken, bu nedenle hesap bedel ünitesi yahut değişim aracı olarak kullanılmalarının mümkün olmadığı söz edildi. Raporda şu sözlere yer verildi: “Ayrıca, günümüzdeki haliyle, süreçlerden yüksek fiyat alınması ve süreçlerde performans kaynaklı gecikmeler yaşanması üzere nedenlerle daha çok bir yatırım aracı olarak kullanılmaktadır.
Bu nedenlerle kripto paralar başta FSB (Financial Stability Board) olmak üzere düzenleyici finansal otoriteler tarafından kripto varlık (crypto-asset) olarak tanımlanmaktadır. Bitcoin sisteminde kullanıcılar ortasındaki süreçler rastgele bir merkezi otoritenin aracılığı olmaksızın direkt eşler (kullanıcılar) ortasında gerçekleşir. Güvenirlilik ve güvenlik kırılması hayli sıkıntı, açık kaynak kodlu şifreleme algoritmaları ile sağlanır.
Bitcoin altyapısında sonlu bir emisyon hacmi (toplamda 21 milyon adet Bitcoin üretilebilecektir), bu emisyonda yer alan Bitcoin üretiminin vakte bağlı olması, her yeni Bitcoin üretimi için evvelden bilinmeyen özel bir matematiksel hesaplamanın yapılması üzere ihtiyaçlar bulunmaktadır.”
SAHİBİ VAR MI?
Raporda, Bitcoin ağının sahibinin olmadığı belirtilirken, “Bitcoin dünyadaki tüm Bitcoin kullanıcıları tarafından denetim edilir. Geliştiriciler yazılımı geliştirirken, tüm kullanıcılar hangi yazılımı ve sürümü kullandıklarını seçme konusunda özgür oldukları için Bitcoin protokolünde bir değişikliği zorlayamazlar. Birbirleriyle uyumlu kalmak için, tüm kullanıcıların tıpkı kurallara uygun yazılımı kullanması gerekir.
Bitcoin, tüm kullanıcılar ortasında tam bir fikir birliği ile hakikat biçimde çalışabilir. Bu nedenle, tüm kullanıcılar ve geliştiriciler bu fikir birliğini korumak için güçlü bir motivasyona sahiptir” denildi. Raporda, Bitcoin’in piyasaya sürülmesinden sonra, çok sayıda alternatif kripto varlığın (ör. Ether, Litecoin, Monero, XRP gibi) kendilerine has niteliklerle (ör. tam anonimlik, akıllı sözleşmeler) geliştirildiği lisana getirildi.
Yeni elektronik varlıkların bedelinde görülen büyük artışların medya ve halkın kripto varlıklara olan ilgisini artırdığı tespiti yapılan raporda, 5 Mayıs 2021 tarihli datalara nazaran toplam piyasa pahası yaklaşık 2.3 trilyon ABD doları olan 9 bin 600’den fazla kripto varlık bulunduğu kaydedildi. Raporda, kripto varlık piyasasının yüzde 45.6’sını Bitcoin, yüzde 16.8’ini ise Ethereum’un oluşturduğu bildirildi.
HANGİ RİSKLER VAR?
Kripto varlık savunucularının, Bitcoin üzere merkezi olmayan bir kripto varlığın, sansüre ve merkez bankasının para basarak yarattığı devalüasyona karşı dirençli olması nedeniyle merkezi bir prestiji paradan daha muteber olduğunu sav ettiği lisana getirilen raporda, gerçekte kripto varlıkların hem finansal istikrar hem de tüketiciler açısından değerli riskler doğurduğu tabir edildi.
Fiyat dalgalanmaları karşılığında kişinin varlığında azalma, geri döndürülemez kusurlu süreçler nedeniyle de mali kayba uğrama ihtimaline dikkat çekilen raporda, “Kripto varlıklarının alım, satım ve saklamasına aracılık eden, halihazirda global ölçekte toplam sayıları 370’den fazla olan kripto varlık borsalarının öteki tabirle sanal varlık hizmet sağlayıcıların düzenlenmemiş olması çeşitli dolandırcılık ve suistimallere yol açmakta” denildi.
Raporda, dünyanın önde gelen finans kuruluşları ve teknoloji şirketlerinin işbirliği içinde blockzincir teknolojisiyle sundukları finansal hizmetleri daha verimli ve faal hale getirmek emeliyle çalışmalar yürüttüklerine işaret edilerek, şu sözler kullanıldı: “Bu kapsamda genç ve yenilikçi şirketlerden oluşan finansal teknolojiler (FinTek) bölümünde gerçekleştirilen araştırma projelerine yatırım yapılmakta yahut bu projelere şahsen iştirak sağlanmaktadır.
Başta dev teknoloji firmaları, milletlerarası bankalar, çok uluslu finansal hizmetler ve borsa şirketleri, ödeme sistemleri işleticileri, ödeme hizmeti sağlayıcıları, hizmet altyapısı sağlayıcıları olmak üzere finansal hizmetler alanındaki tüm paydaşların güç birliği yaparak oluşturdukları R39 ve Hyperledger10 vb. konsorsiyumlar çerçevesinde yürütülen ortak çalışma projeleri bu alandaki şimdiki örneklerdir.”
Raporda, dünyada önde gelen merkez bankalarının da finansal teknolojilerin kendi faaliyet alanlarında ne biçimde kullanılabileceğine dair araştırmalar yapmakta olduğuna vurgu yapılarak, başta Çin ve İsveç olmak üzere kimi merkez bankalarının kavram kanıtlama yahut pilot çalışmalar yürüttüğüne dikkat çekildi.
YASAL DÜZENLEME HAZIRLIĞI
Türkiye olarak kripto varlıklara ait yasa başta olmak üzere düzenlemelere yönelik dikkatli çalışmalar yürütüldüğü belirtilerek şu tabirlere yer verildi: “Merkez Bankamız da misyon ve sorumluluk alanı kapsamında dağıtık defter teknolojisi de dâhil olmak üzere finansal teknolojiler konusundaki gelişmeleri yakından takip etmekte ve milletlerarası çalışmalara katkı sağlamaktadır.
Kripto varlık alım satım platformları da dahil olmak üzere kripto varlıklara ait hizmetler ve süreçler ile genel konulara ait düzenlemelerin kıymetlendirilmesi çalışmalarına T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın uyumunda ilgili kurumların iştirakiyle devam edilmektedir. Kripto varlıklara ait genel düzenleme bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkacaktır.”
Milliyet
Haber7
